Şirketlerde kâr payı alma hakkı pay sahiplerinin en önemli mali haklarından biridir ve çok özel durumlar dışında kısıtlanamaz. Kâr payı; kârın, pay sahibine şirket tarafından ödenebilen ve miktarı belli edilmiş, dağıtılmasına genel kurul tarafından karar verilen kısmıdır.

Kar payı dağıtımı; ayrılması gerekli yedek akçeler ayrılmasından sonra, yasada ve esas sözleşmede belirlenen ya da genel kurulda kararlaştırılan oran üzerinden dağıtılır. Kâr payı kavramı ve kâr dağıtımı; vergi, muhasebe, finans ve ticaret hukuku (TTK) ile yakından ilgilidir. Dağıtılacak kâr oranın belirlenmesinde, şirketin finansal tablolarına bakılır. Örneğin, şirket faaliyet dönemi sonunda kâr elde edememişse, serbest yedek akçesi kâr payı dağıtmak için yeterli değilse veya şirket genel kurulu o yıl için kâr dağıtmama kararı almışsa, kâr dağıtılmaz. Anlaşılacağı üzere, kâr dağıtımının mali kaynakları; net dönem kârı ve yedek akçelerdir. Bunlara bakılmadan kar dağıtımı yapılmaz. İşletme sermayesi ihtiyacı, yatırım ve finansman politikaları, karlılık oranları, nakit akışları, piyasa koşulları, şirket sermayesinin korunması ve yürürlükteki yasal düzenlemeler dikkate alınır. Şirketin borçlarını ödeme gücüne sahip olması gerekir. Örneğin; şirketin alacaklılarının alacaklarını zora sokmak için kötü niyetli olarak fazladan yapılan kar dağıtımı; kar dağıtımı alan ortaklarca şirkete iade edilir (TTK Md. 512 ve Md. 513). Yıllardır ortaklarına kar dağıtmayan bir şirketin kar dağıtması keyfi ve kötü niyetli sayılamaz.

2019 yılı aktif toplamı 25.370.800 TL veya net satışlar toplamı 56.379.100 TL’nı aşan mükelleflerin, 2020 yılında verecekleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerine temel mali tabloların yanı sıra ek mali tabloları da eklemeleri gerekmektedir. Bu kapsamda, ek mali tablolardan sadece kar dağıtım tablosunun eklenmesi yeterlidir. Beyannameye ek yapılmak zorunda olan mali tablolarla ilgili detay bilgi için bkz: https://www.turmob.org.tr/ebulten/mevzuatsirkuleri/2020/32-2020.pdf

Şirketin dağıtılabilir karı; ilgili dönemin ticari bilanço karıdır. Bir başka deyişle bu tutar gelir tablosundaki vergi ve yasal yükümlülüklerden önceki kardır. Ticari kar; dönem sonundaki öz sermaye ile dönem başındaki öz sermaye arasındaki olumlu fark olarak hesaplanır.

Kar dağıtımı; %15 vergi kesintisine tabidir. Vergi kesintisi; genel kurul kararında kar dağıtım tarihi belirlenmişse o tarihte, belirlenmemişse, genel kurul karar tescil tarihinde yapılır. Kar payı alan ortak, aldığı kar payının yarısını GV beyannamesi ile beyan eder ve kar dağıtımı sırasında kendisinden yapılmış vergi kesintisini hesaplanan gelir vergisinden düşer.

TTK Md. 408/2-d uyarınca; genel kurul kar dağıtımı kararı alma konusunda tek yetkili şirket organıdır ve bu yetki devredilemez. Genel Kurul olağan genel kurul toplantısında karın kullanımı, dağıtılacak kar ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine dair kararlar alır. Bu kararlar, ana sözleşmede özel bir toplantı ve karar nisabı öngörülmemişse, genel kurul toplantısına katılan ortakların oy çokluğu ile karar alınır.

Genel Kurul’un kar payı dağıtabilmesi için; yasal yedek akçelerin (esas sözleşmede öngörülen oranlarda yasal ve serbest yedek akçelerin) ayrılması gerekir (TTK Md. 523/1).

Genel kurul ilk olarak, yıllık net karın %5’inin, şirketin ödenmiş sermayesinin %20’sine ulaşıncaya kadar, 1. Tertip Yasal Yedek akçe olarak ayrılmasına karar verir (TTK Md. 519/1).

Pay sahiplerine %5 oranında kar payı dağıtılmasına karar verildikten sonra, kalan tutarın %10’unun 2. Tertip Yedek Akçe (TTK 519/2) genel amaçlı yedek akçe olarak ayrılmasına karar verilir. Ayrıca, şirket genel kurulu tarafından Genel Yedek Akçe, İsteğe Bağlı Yedek Akçe, Olağanüstü Yedek Akçe gibi isimlerle isteğe bağlı olarak yedek akçeler ayrılmasına karar verebilir (TTK Md. 521, 522 ve 523).

Maliye Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığının ortak tebliğine göre VUK.’na göre tutulan yasal defterler ve kayıtlar 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre de geçerlidir. Buna göre; 1 Seri No’lu Muhasebe Uygulama Genel Tebliği’ne göre; yasal defterlere ve kayıtlara göre kâr dağıtım tablosu ve kâr dağıtım şekli aşağıdaki gibidir:

Kâr dağıtım tablosunda; ödenecek vergiler ve yasal yükümlülükler, ortaklara ödenecek 1. ve 2. temettüler, ayrılan 1. tertip ve 2. tertip yasal yedeklerle statü yedekleri, olağanüstü yedekler ve kârdan ayrılan özel fonlar açıkça gösterilir.

Yasal Kayıtlara Göre Kar Dağıtımı (Temettü) Hesaplaması Örneği

Dönem Karı	TTK Md. 508	3.000.000
1. Tertip Genel (%5) Yedek Akçe (-)	TTK Md. 519/1	150.000
Kurumlar Vergisi (-)	KVK Md. 32	660.000
Bakiye Net Kar	TTK Md. 511	2.190.000
1. Temettü (2.911.500 x%5) (-)	TTK Md. 511	145.575
Bakiye Net Kar	TTK Md. 511	2.044.425
2. Tertip Genel (%10) Yedek Akçe (-) (2.044.425 x %10)	TTK Md. 519/2	204.402
Bakiye Kar Dağıtımı (2. Temettü)	TTK Md. 519	1.839.983
Toplam Temettü (145.575+1.839.983)		1.985.558
Kar Payı Vergi Kesintisi (1.985.558x%15	GVK Md.75, 94/6-b-i, KVK Md. 30/3	297.834
Ortaklara Ödenen Net Temettü (Ortakların hisse oranlarına göre ödeme yapılır)	TTK Md. 507	1.687.724
Ortakların Kar Payı Beyanı 1.687.724 x%50) (Her ortak kendi hisse oranına göre beyan eder)	GVK Md. 22, 86-1-c	843.862
Ortakların Vergi Kesintisi İndirimi (Her ortak kendi hissesi oranında indirebilir)		297.834

Örnek olarak: Şirketin 31.12.2019 Öz kaynaklar Toplamı= Sermaye 2.900.000.-TL + Sermaye Yedekleri 2.500.000.-TL +Yasal Yedekler 140.000 + Olağanüstü Yedekler 5.000 + Geçmiş Yıl Karları 2.700.000 + 2019 Karı 3.000.000 = 11.245.000.-TL – Geçmiş Yıl Zararları 5.000.000 =6.245.000.-TL olsun. 2019 yılı karını (3 milyon TL) dağıtmasında ticaret kanunu ve mali hukuk bakımdan engel yoktur. Bu tutardaki karın dağıtımı; şirketin sermayesinde veya öz kaynaklarında sorun yaratacak bir bozulma yaratmaz. Dönem karına ilave olarak geçmiş yıl karları da dağıtılabilir.

 

COVID-19 Salgını Nedeniyle Şirketlerin Kar Dağıtımı Kısıtlanmıştır

Ticaret Bakanlığı, 28.11.2012 tarihli ve 28481 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmelik uyarınca, TOBB’ne göndermiş olduğu 31.3.2020 tarihli yazıda sermaye şirketlerinin öz sermayelerini korumak maksadıyla 2018 yılı ve daha önceki yıllara ait karların dağıtılmasını yasaklamış, 2019 yılı karlarının ise, en fazla %25’inin dağıtılabileceğini, yönetim kuruluna kar payı dağıtım avansı yetkisi verilmemesini  duyurmuştur. Bakanlığın Anayasal hak olan mülkiyet hakkına müdahalesi olarak eleştirilen söz konusu yasak ve kısıtlamanın hukuki dayanağı tartışılmaktadır. Örneğin, Yargıtay 11’inci Hukuk Dairesi’nin 15.1.2019 tarihli 2017/3136 E., 2019/338 K. sayılı kararına göre, yasayla münhasıran genel kurula hasredilmiş yetkilerin mahkemeler tarafından dahi kullanılması mümkün değildir.

Kanaatimizce, Ticaret Bakanlığı’nın COVID-19 salgını nedeniyle destek paketinden yararlanma şartı olarak; kar dağıtmamak ve işten çalışan çıkarmamak şartını koyması daha anlamlı olabilirdi.

 

Kar Payı Avansı Dağıtılması

Şirketlerin içinde bulunulan (akan yıla) ait kâr payı avansı dağıtabilmeleri için;

7. şirket genel kurulunun kâr payı avansı dağıtılmasına ilişkin karar alması,
8. kâr payı avansı dağıtılacak yıl içinde hazırlanan üç, altı ya da dokuz aylık ara dönem mali tablolarına göre şirketin kâr etmiş olması gerekir. (İlk altı aylık bilanço ve gelir tablosu hazırlanmadan ve bunlarda kar olmaksızın kar payı avansı dağıtılmaz)

Şirket genel kurulunun kâr payı avansı dağıtılması kararında aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunludur:

“ İlgili akan mali yılın sonunda; yıl içinde dağıtılan kâr payı avansını karşılayacak (yeterli) tutarda net dönem kârı oluşmazsa, net dönem kârını aşan kâr payı avansları, varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan serbest akçelere mahsup edilir. Serbest yedek akçe tutarının da dağıtılan kâr payı avanslarını karşılayamaması halinde, fazla ödenmiş olan kâr payı avanslar yönetim kurulunun ikazı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edilir.

İlgili akan mali yılın sonunda zarar oluşması durumunda; varsa, bir önceki yıla ait bilançoda yer alan genel kanuni yedek akçeler ile serbest yedek akçeler oluşan zararın mahsubunda kullanılır. Bu akçelerin oluşan zararı karşılayamaması halinde dönem içinde dağıtılan kâr payı avanslarının tamamı yönetim kurulunun ikazı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edilir. Genel kanuni yedek akçeler ile serbest yedek akçelerin, oluşan dönem zararından mahsubu sonrasında bakiye serbest yedek akçe tutarı kalırsa, bu tutar dağıtılan kâr payı avanslarından indirilir. İndirim işlemi sonucunda dönem içinde dağıtılan kâr payı avansı tutarının bakiye serbest yedek akçe tutarını aşması halinde ise, aşan kısım yönetim kurulunun ikazı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edilir. “